Kompletny poradnik stosowania oznakowania ewakuacyjnego

Ewakuacja jest zorganizowanym przemieszczeniem ludzi z miejsca, w którym występuje zagrożenie, na teren bezpieczny. Z ewakuacją z budynku najczęściej stykamy się  w przypadku zagrożenia pożarem lub atakiem bombowym. O ewakuacji na szerszą skalę można mówić, gdy występuje zagrożenie powodzią lub wojną. Niezależnie od rozmiaru zagrożenia najważniejsza jest zasada - w pierwszej kolejności ratujemy zagrożone ludzkie życie, wszelkie dobra materialne są znacznie mniej istotne!

Podczas ewakuacji kluczową rolę odgrywa opanowanie i spokój. Warto poruszać się szybko, ale nie biegać ani wyprzedzać innych – takie postępowanie znacznie utrudni bezpieczne opuszczenie budynku. Aby nie powstał niepotrzebny chaos, należy bezwzględnie podporządkować się osobie kierującej ewakuacją, jeśli taka została wyznaczona. Rzeczą oczywistą jest, że ewakuację rozpoczyna się od miejsc, w których powstało zagrożenie.W nagłej sytuacji zagrożenia zdrowia i życia to znaki ewakuacyjne pełnią kluczową rolę. Mają za zadanie wskazać nam właściwą drogę do miejsca, w którym będziemy bezpieczni. Dlatego też warto poznać ich znaczenie, sposób rozmieszczenia oraz normy, którym podlegają.

Zasady skutecznej ewakuacji

Przeprowadzając ewakuację należy pamiętać o podstawowych zasadach, które pomogą zapewnić bezpieczeństwo i sprawne opuszczenie budynku:

1. jako pierwsze ewakuować (najbliższą drogą ewakuacyjną i do najbliższego wyjścia ewakuacyjnego), osoby z miejsca, w którym powstało zagrożenie,
2. następnie dzieci, osoby starsze i niepełnosprawne, wymagające pomocy osób trzecich przy poruszaniu się,
3. jeśli to możliwe, warto zabrać ze sobą niezbędne rzeczy (torebki, dokumenty, portfele, odzież wierzchnią w okresie zimowym),
4. zamknąć okna i drzwi, pamiętając przy tym, by drzwi nie zostały zamknięte na klucz,
5. w przypadku zadymienia poruszać się w pozycji pochylonej (jak najniżej podłogi),  zasłaniając usta i nos mokrą chusteczką lub kawałkami ubrania,
6. korzystać z najbliższej drogi i najbliższego wyjścia ewakuacyjnego; w przypadku odcięcia drogi ewakuacyjnej, zebrać się w pomieszczeniu najbardziej oddalonym od miejsca, gdzie powstało zagrożenie i stamtąd wezwać pomoc oraz oczekiwać na przybycie odpowiednich służb,
7. wyznaczyć osoby odpowiedzialne za zabezpieczenie wejścia i wyjścia danego budynku tak, by osoby niepowołane nie dostały się do wewnątrz, a przybyłe na miejsce służby ratunkowe zostały poinformowane o źródle pożaru i jego miejscu.

Pojęcia stosowane w przepisach ochrony przeciwpożarowej

Niezależnie od zachowania wszelakiego rodzaju środków ostrożności i dbałości o bezpieczeństwo to pożary stanowią najczęstsze zagrożenie dla ludzi przebywających w danym momencie w konkretnym budynku. Dlatego niezwykle istotne są podstawowe pojęcia związane z przepisami ochrony przeciwpożarowej:

• droga ewakuacyjna – cały odcinek drogi poziomej i pionowej do przebycia z dowolnego punktu budynku do wyjścia końcowego na przestrzeń otwartą lub do innej strefy pożarowej,
• strefa pożarowa – przestrzeń w budynku wydzielona w taki sposób, aby w określonym czasie pożar nie przeniósł się na zewnątrz lub do wewnątrz wydzielonej przestrzeni,
• droga pożarowa – droga o określonych parametrach, umożliwiająca dojazd do określonych obiektów jednostkom ochrony przeciwpożarowej. Droga pożarowa powinna umożliwiać dojazd jednostek ochrony przeciwpożarowej do pożaru o każdej porze roku bez jakichkolwiek przeszkód,
• pomieszczenie zagrożone wybuchem – pomieszczenie, w którym może wytworzyć się mieszanina wybuchowa powstała z wydzielającej się takiej ilości palnych gazów, par, mgieł lub pyłów, której wybuch mógłby spowodować przyrost ciśnienia w tym pomieszczeniu,
• system oświetlenia i oznakowania dróg ewakuacyjnych – połączenie oświetlenia ewakuacyjnego i znaków ewakuacyjnych umożliwiająca szybką i bezpieczną ewakuację ludzi z miejsca zagrożenia,
• znak bezpieczeństwa – znak przekazujący ogólną informację dotyczącą bezpieczeństwa, uzyskaną przez kombinację barwy i kształtu znaku oraz dzięki szczegółowej informacji dotyczącej bezpieczeństwa przez dodanie symbolu graficznego lub tekstu,
• znak ewakuacyjny – znak bezpieczeństwa zapewniający wizualną informację o przebiegu wyznaczonej drogi ewakuacyjnej zarówno przy świetle dziennym, świetle sztucznym, jak również przy braku oświetlenia (po nagłym usunięciu źródła światła),
• barwa fotoluminescencyjna – barwa materiału zawierającego pigment posiadający zdolność emisji światła w zakresie widzialnym po usunięciu źródła wzbudzającego,
• oświetlenie awaryjne – oświetlenie przeznaczone do stosowania podczas awarii zasilania urządzeń do oświetlenia podstawowego,
• awaryjne oświetlenie ewakuacyjne – część oświetlenia awaryjnego zapewniająca bezpieczne opuszczenie miejsca przebywania lub umożliwiająca uprzednie podjęcie próby zakończenia potencjalnie niebezpiecznego procesu,
• oświetlenie drogi ewakuacyjnej – część awaryjnego oświetlenia ewakuacyjnego umożliwiająca skuteczne rozpoznanie i bezpieczne użytkowanie środków ewakuacji przez osoby opuszczające miejsce przebywania.

Zasady umieszczania znaków na drogach ewakuacyjnych

Zgodnie z § 4. ust. 2 pkt 4) Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (Dz. U. z 2010 r. Nr 109, poz. 719) właściciele, zarządcy lub użytkownicy budynków oraz placów składowych i wiat, z wyjątkiem budynków mieszkalnych jednorodzinnych, oznakowują znakami zgodnymi z Polskimi Normami następujące obiekty:

1. drogi i wyjścia ewakuacyjne z wyłączeniem budynków mieszkalnych oraz pomieszczeń, w których zgodnie z przepisami techniczno-budowlanymi są wymagane co najmniej dwa wyjścia ewakuacyjne, w sposób zapewniający dostarczenie informacji niezbędnych do ewakuacji,
2. miejsca usytuowania urządzeń przeciwpożarowych i gaśnic,
3. miejsca usytuowania elementów sterujących urządzeniami przeciwpożarowymi,
4. miejsca usytuowania nasady umożliwiającej zasilanie instalacji wodociągowej, przeciwpożarowej, kurków głównych instalacji gazowej oraz materiałów niebezpiecznych pożarowo,
5. pomieszczenia i tereny z materiałami niebezpiecznymi pożarowo,
6. drabiny ewakuacyjne, rękawy ratownicze, pojemniki z maskami ucieczkowymi, miejsca zbiórki do ewakuacji, miejsca lokalizacji kluczy do wyjść ewakuacyjnych,
7. dźwigi dla straży pożarnej,
8. przeciwpożarowe zbiorniki wodne, zbiorniki technologiczne stanowiące uzupełniające źródło wody do celów przeciwpożarowych, punkty poboru wody, stanowiska czerpania wody,
9. drzwi przeciwpożarowe,
10. drogi pożarowe,
11. miejsca zaklasyfikowane jako strefy zagrożenia wybuchem.

Wymagania dotyczące rozmieszczania oświetlenia oraz znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacyjnych

System oświetlenia i oznakowania dróg ewakuacyjnych powinien być dobrany indywidualnie. Wszystko zależy od kilku znaczących czynników, między innymi od obiektu, w jakim przebiega droga ewakuacyjna, stopnia niebezpieczeństwa, liczby potencjalnych osób przebywających w danym obiekcie, rodzaju obiektu i innych warunków środowiskowych.

Podstawową zasadą rozmieszczenia znaków ewakuacyjnych na drodze ewakuacyjnej jest to, że z każdego miejsca na drodze ewakuacyjnej, w którym może pojawić się wątpliwość co do kierunku ewakuacji, powinien być widoczny znak ewakuacyjny. Należy dążyć do umieszczania znaków ewakuacyjnych możliwie blisko źródeł światła w celu zapewnienia ich dostatecznej luminacji. Wymiary znaków ewakuacyjnych są uzależnione od odległości z jakiej powinien ten znak być dostrzegany przez ewakuujących się ludzi.

Rodzaje oznakowania ewakuacyjnego

W zależności od rodzaju pomieszczeń oraz sposobu oświetlenia, drogi ewakuacyjne można oznaczać:

1. a) znakami ewakuacyjnymi fotoluminescencyjnymi,
2. b) znakami ewakuacyjnymi podświetlanymi,
3. c) znakami ewakuacyjnymi fotoluminescencyjnymi i znakami ewakuacyjnymi podświetlanymi.

Istotne jest to, że znaki ewakuacyjne fotoluminescencyjne powinny być stosowane tam, gdzie   funkcjonuje oświetlenie dzienne lub elektryczne podstawowe, oświetlające te znaki w czasie wystarczającym do dostarczenia materiałom fotoluminescencyjnym niezbędnej energii. 

Natomiast znaki ewakuacyjne podświetlane powinny być stosowane tam, gdzie pomieszczenia lub drogi ewakuacyjne nie są oświetlone światłem dziennym lub sztucznym przez długie okresy i materiały fotoluminescencyjne nie mogą się naładować, a mianowicie:

• w teatrach, kinach, gdzie drogi ewakuacyjne nie mogą być okresowo oświetlone podczas przedstawień;
• tam, gdzie drogi ewakuacyjne nie mogą być okresowo oświetlane z braku instalacji elektrycznej;
• tam, gdzie drogi ewakuacyjne lub ich części nie są oświetlane przez długie okresy.

Dodatkowe oznakowanie dróg ewakuacyjnych

Na drodze ewakuacyjnej oprócz oznakowania znakami ewakuacyjnymi można stosować dodatkowe oznakowanie w postaci taśm fotoluminescencyjnych, taśm fotoluminescencyjnych z nadrukowanymi ukośnie czarnymi pasami lub innych elementów wykonanych z materiałów fotoluminescencyjnych. Służy to następującym celom:

• ułatwia identyfikację drzwi w pomieszczeniach i na drogach ewakuacyjnych;
• dostarcza wyraźną i jednoznaczną informację o kierunku ewakuacji - w postaci oznakowania linią ciągłą drogi tam, gdzie mogą pojawiać się wątpliwości dotyczące kierunku;
• pozwala na specjalne oznaczenie zarysów schodów i wszelkich innych zmian poziomu podłogi;
• oznacza specyficzne przeszkody na drodze, takie jak niebezpieczne zwężenia, obniżenia, słupy i krawędzie.

Wzory i znaczenie znaków

W momencie nagłej ewakuacji znaki ewakuacyjne stanowią swoiste drogowskazy, które pomagają ratować ludzkie zdrowie i życie. Materiał, z których są wykonane, powinien być trwały, z wysokim poziomem luminescencji. Drugim ważnym aspektem zwiększającym bezpieczeństwo jest prawidłowe rozmieszczenie znaków oraz ich wielkość. Należy dopasować ją do odległości, z jakiej ten znak powinien być dostrzegany przez ewakuujących się ludzi. Znaki tego typu powinny być umieszczane na ścianach na wysokości ok. 150 cm od podłogi, odpowiadającej średniej wysokości normalnej linii środkowej widzenia lub nad drogą ewakuacyjną na wys. ponad 200 cm od podłogi. 

Znaki zgodne z Polskimi Normami określają niżej wymienione normy:

• PN-N-01255: 1992 (PN-92/N-01255) Barwy bezpieczeństwa i znaki bezpieczeństwa
• PN-N-01256-1: 1992 (PN-92/N-01256/01) Znaki bezpieczeństwa – Ochrona przeciwpożarowa
• PN-N-01256-2: 1992 (PN-92/N-01256/02) Znaki bezpieczeństwa – Ewakuacja
• PN-N-01256-4: 1997 Znaki bezpieczeństwa – Techniczne środki przeciwpożarowe
• PN-N-01256-5: 1998 Znaki bezpieczeństwa - Zasady umieszczania znaków bezpieczeństwa na drogach ewakuacji i drogach pożarowych.

Zobacz również artykuł: Miejsce zbiórki do ewakuacji - co warto wiedzieć?.