Znaki BHP w miejscu pracy - co warto wiedzieć

Znaki BHP to szczególny rodzaj znaków bezpieczeństwa, które odpowiednio zastosowane pozwalają na stworzenie bezpiecznej przestrzeni do pracy i przebywania osób. Zadaniem znaków BHP w miejscu pracy jest ochrona życia i zdrowia ludzi, poprzez skuteczne wskazanie obowiązujących w danym miejscu zakazów i nakazów oraz efektywne ostrzeganie i czytelne informowanie. Jakie przepisy regulują kwestie umiejscawiania poszczególnych rodzajów znaków? Jakie rodzaje znaków BHP powinny znaleźć się we wszystkich zakładach pracy oraz innych miejscach i obiektach użyteczności publicznej?

Znaki BHP - podstawa prawna 

Znaki BHP to znaki bezpieczeństwa zgodne z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, stosowane przede wszystkich w zakładach pracy, ale również we wszystkich obiektach użyteczności publicznej, z których korzystają zarówno ich pracownicy, jak i klienci / petenci (np. w urzędach, instytucjach kulturalnych i oświatowych, kinach, galeriach handlowych itp.). 

Konieczność oznakowania w/w miejsc za pomocą odpowiednich znaków BHP regulują przepisy, rozporządzenia i wytyczne znajdujące się w następujących dokumentach: 

• Kodeks Pracy, zgodnie z którym zakład pracy jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy; 
• rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, zgodnie z którym miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami i/lub znakami bezpieczeństwa, zgodnie z Polskimi Normami. Znaki bezpieczeństwa powinny być umieszczone odpowiednio do linii wzroku – w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia, a w przypadku ogólnego zagrożenia – przy wejściu na teren, gdzie występuje takie zagrożenie; 
• Konstytucja Rzeczypospolitej, która zapewnia, że każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

Z wyżej wymienionych dokumentów wynika jasno, że właściwe umiejscowienie odpowiednich znaków nie jest wyłącznie dobrą wolą pracodawcy, ale jego obowiązkiem, którego niedopełnienie może skutkować karą finansową. Znaki BHP stosowane w zakładach pracy i miejscach użyteczności publicznej powinny być zgodne z normą PN-93/N-01256/03.

Rodzaje znaków BHP w miejscu pracy

Znaki BHP mogą być wykonane z różnych materiałów oraz przynależeć do jednej z czterech podstawowych grup, z których każda charakteryzuje się konkretnymi kolorami i kształtem. 

Jakość znaków BHP

Znaki bezpieczeństwa zgodne z przepisami BHP mogą mieć postać sztywnej płytki PCV (którą przymocowujemy do wybranej powierzchni za pomocą kleju, gwoździ lub śrub) lub folii samoprzylepnej (do samodzielnego transferu na wybraną powierzchnię, również w wersji podłogowej - solidnej folii antypoślizgowej), a także materiałów fotoluminescencyjnych (znaki w postaci sztywnej płytki lub naklejki są doskonale widoczne także w przypadku pomieszczeń ciemnych, np. w nocy lub w razie awarii zasilania elektrycznego). 

Każde mocowanie / przyklejenie znaku powinno gwarantować maksymalną trwałość oznakowania i ograniczać ewentualne ryzyko ich usunięcia czy uszkodzenia przez osoby trzecie. Rozmiar znaku ma znaczenie drugorzędne - jego wielkość można dopasować do rozmiaru powierzchni, którą dysponujemy. Najczęściej stosuje się znaki BHP bez opisu, wpisane w kwadrat o wielkości 225 x 225 mm oraz znaki BHP z opisem, wpisane w prostokąt 225 x 275 mm. Znaki powinny być umieszczone w widocznym miejscu (nie umieszcza się znaków we wnękach czy za filarami - poza sytuacjami, w których jest taka konieczność), na wysokości wzroku osoby dorosłej (najczęściej około 150 - 160 cm nad podłogą) i poza zasięgiem rąk dzieci. 

Rodzaje znaków BHP

Znaki BHP (i znaki bezpieczeństwa w ogóle) można podzielić na cztery podstawowe grupy: zakazu, nakazu, ostrzegawcze i informacyjne. Jak wyglądają poszczególne znaki i czego dotyczą? 

• znaki zakazu (białe koło z czerwoną obwódką z czarnym, przekreślonym na czerwono piktogramem) - wskazujące i opisujące (za pomocą wyłącznie czytelnego piktogramu lub piktogramu z opisem) zakazy, które obowiązują w danym miejscu, np. zakaz wstępu z przedmiotami metalowymi, zakaz poruszania się pojazdów mechanicznych czy nieupoważnionym wstęp wzbroniony;
• znaki nakazu (niebieskie koło z wpisanym weń białym piktogramem) - nakazujące określone zachowania, które obowiązują w danym miejscu, np. nakaz stosowania ochrony oczu, nakaz stosowania ochrony głowy czy nakaz stosowania ochrony słuchu;
• znaki ostrzegawcze - żółty trójkąt z czerwoną obwódką i wpisanym w środek znaku czarnym piktogramem) - ostrzegające przed potencjalnym zagrożeniem dla życia i/lub zdrowia potencjalnie istniejącym w danym miejscu, np.: ostrzeżenie przed substancjami niebezpiecznymi, ostrzeżenie przed substancjami żrącymi czy ostrzeżenie przed wiszącymi przedmiotami;
• znaki informacyjne (zielony kwadrat z białą obwódką i białym piktogramem) - informujące o przebiegu drogi ewakuacyjnej oraz umiejscowieniu najważniejszych elementów systemu bezpieczeństwa / systemu ochrony ppoż, np.: znak apteczka (wskazujący miejsce, w którym znajduje się apteczka), znak defibrylator (wskazujący miejsce, w którym znajduje się defibrylator) czy strzałki kierunkowe (wskazujące drogę ewakuacji z budynku).

10 miejsc w zakładzie pracy, w których należy użyć znaków BHP

Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie takiej przestrzeni do pracy, która jest maksymalnie bezpieczna dla pracownika. Istotnym elementem kreowania przygotowywania miejsc pracy w zakładach produkcyjnych, halach magazynowych i sprzedażowych oraz w biurach jest specjalne oznakowanie potencjalnie niebezpiecznych obszarów w sposób widoczny i czytelny, nie budzący żadnych wątpliwości, zgodne ze stosownymi rozporządzeniami, polskimi normami i przepisami BHP. 

Oto 10 miejsc w zakładach pracy, które wymagają odpowiedniego oznakowania za pomocą znaków BHP: miejsca niebezpieczne (różnego rodzaju), miejsca zbiórki do ewakuacji, schody, ciągi komunikacyjne / drogi dla pieszych, substancje / preparaty niebezpieczne, szafy / rozdzielnice elektryczne, miejsca przekroczenia NDS, miejsca przekroczenia NDN, niskie stropy i progi. 

Podsumowanie 

Znaki BHP to szeroka kategoria znaków należących do znaków bezpieczeństwa. Stosowanie znaków BHP zgodnie z przepisami i wytycznymi jest obowiązkiem każdego pracodawcy oraz zarządców budynków użyteczności publicznej (od urzędów, przez ośrodki zdrowia, po placówki oświatowe, wychowawcze i opiekuńcze), dla których bezpieczeństwo pracowników i osób korzystających z danego obiektu / miejsca powinno stanowić nadrzędny priorytet. Odpowiednio rozmieszczone znaki zakazu, znaki ostrzegawcze, znaki nakazu i znaki informacyjne pozwalają zoptymalizować bezpieczeństwo ludzi poprzez wskazanie potencjalnych zagrożeń, a co za tym idzie - ich skuteczne eliminowanie. Znaki BHP powinny być wykonane z najwyższej jakości materiałów, gwarantujących ich doskonałą czytelność i trwałość.

Zobacz również artykuł: Znaki BHP w hurtowni - jak poprawnie oznakować hurtownię?