Rodzaje gaśnic i ich oznaczenia

Gaśnice to urządzenia służące do gaszenia pożarów. Stosowane są zarówno w obiektach użyteczności publicznej, zakładach pracy, samochodach i pojazdach komunikacji miejskiej, jak i w prywatnych domach. Zgodnie z obowiązującymi w Polsce przepisami gaśnice stanowią ważny element systemu przeciwpożarowego, muszą być odpowiednio dobrane do rodzaju pożaru, który może zaistnieć w danym obiekcie oraz prawidłowo rozmieszczone, mieć kolor czerwony i etykietę dokładnie wskazującą przeznaczenie danej gaśnicy oraz sposób jej użycia. Spełnienie wszystkich tych warunków pozwala na szybkie podjęcie skutecznej walkę z ogniem do czasu przybycia na miejsce Straży Pożarnej. Jakie przepisy regulują kwestie związane z gaśnicami? Jakie są grupy pożarów oraz rodzaje gaśnic i ich zastosowanie?  

Gaśnice - najważniejsze przepisy

Kwestie związane z prawidłowym doborem gaśnic do danego miejsca / systemu przeciwpożarowego oraz zasady ich stosowania zostały opisane w paragrafie 32. Rozporządzeniu Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów. Zgodnie z zapisami Rozporządzenia, obiekty muszą być wyposażone w gaśnice, które spełniają wymagania Polskich Norm oraz są dostosowane do gaszenia grup pożarów, które mogą wystąpić w danym obiekcie. W Rozporządzeniu znajdują się również wytyczne, co do ilości / masy środka gaśniczego zawartego w gaśnicach przypadającego na dany powierzchnię - w większości przypadków jest to jedna jednostka masy środka gaśniczego (2 kg lub 3 dm3) na 100 m2 powierzchni strefy pożarowej. 

Konieczność zastosowania gaśnic w miejscach świadczenia pracy wynika również z przepisów BHP, zobowiązujących pracodawcę do zapewnienia bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Wyposażenie w gaśnice stacji pali oraz miejsc magazynowania / składowania butli z gazem płynnym określają odrębne przepisy, znajdujące się w Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 21 listopada 2005 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać bazy i stacje paliw płynnych, rurociągi przesyłowe dalekosiężne służące do transportu ropy naftowej i produktów naftowych i ich usytuowanie.

Grupy pożarów - wybór odpowiedniej gaśnicy

Wybór odpowiedniej gaśnicy jest uzależniony przede wszystkim od grupy / klasy pożaru, który ma być za jej pomocą gaszony. Pożary różnią się między sobą zarówno warunkami otoczenia i rodzajem zapłonu, jak i rodzajem substancji czy materiału, który może się w danym miejscu palić. Opracowanie rodzajów gaśnic dla wszystkich możliwych kombinacji wyżej wymienionych czynników byłoby bardzo trudne lub wręcz niemożliwe, dlatego gaśnice dobiera się do tzw. klasy pożaru. 

Wyróżnia się następujące klasy pożarów: 

• Pożary grupy A – pożary materiałów stałych pochodzenia organicznego,
• Pożary grupy B – pożary cieczy palnych, w tym również materiałów topiących się w procesie palenia,
• Pożary grupy C – pożary gazów,
• Pożary grupy D – pożary metali,
• Pożary grupy E – pożary urządzeń pod napięciem oraz w okolicy urządzeń elektrycznych,
• Pożary grupy F – pożary tłuszczów spożywczych.

Gaśnice dopuszczone do sprzedaży i użytku powinny posiadać oznaczenie dotyczące klasy pożarów, do gaszenia których można je zastosować. 

Dla przykładu: do gaszenia pożaru cieczy palnych, czyli grupy B zastosujemy gaśnicę typu B z odpowiednimi oznaczeniami.

Rodzaje gaśnic — podstawowy podział

Obecnie mamy na rynku trzy podstawowe typy gaśnic, które różnią się między sobą przede wszystkim rodzajem środkiem gaśniczym. Są to:

• gaśnice proszkowe
• gaśnice śniegowe (gaśnice CO2)
• gaśnice wodne

Poszczególne rodzaje gaśnic omawiamy poniżej

Gaśnice proszkowe

Gaśnica proszkowa wypełniona jest drobnym proszkiem gaśniczym, najczęściej stosuje się proszki węglanowe nadające się do gaszenia pożarów typu B i C oraz proszki fosforanowe odpowiednie do gaszenia pożarów typu A, B i C (gaśnice fosforanowe są bardziej odporne na wilgoć i wstrząsy oraz są odpowiednie do gaszenia większej grupy pożarów, dlatego są najczęściej stosowanymi gaśnicami w systemach ppoż); proszek z gaśnic proszkowych jest wyrzucany za pomocą niepalnego gazu w celu odcięcia tlenu od płonącej powierzchni

Gaśnice śniegowe

Gaśnica śniegowa również określana jako gaśnica CO2, w której to wykorzystuje się do pracy skroplony dwutlenek węgla, który podczas wystrzelenia z urządzenia ulega rozprężeniu, uzyskuje temperaturę -78 st.C i tworzy na powierzchni gaszonych obiektów warstwę suchego lodu; gaśnice śniegowe stosuje się najczęściej do gaszenia urządzeń elektrycznych znajdujących się pod napięciem (także obiektów znajdujących się w ich pobliżu) oraz pożarów z grupy B i C; gaśnice śniegowe nie nadają się do gaszenia ludzi (niska temperatura mogłaby spowodować zagrożenia dla zdrowia i życia);

Gaśnice wodne

Głównym składnikiem gaśniczym gaśnic wodnych jest specjalna piana gaśnicza uwalniana z wnętrza dzięki sprężonemu gazowi niepalnemu; piana jest stosunkowo łatwa do usunięcia, ale woda wyklucza użycie tego typu gaśnic do gaszenia urządzeń elektrycznych pod napięciem; gaśnice wodne nadają się do pożarów typu A, B i F.

Gaśnica - jak to działa? 

Każda gaśnica powinna posiadać instrukcję obsługi. Najczęściej stosowanym rozwiązaniem jest również umieszczenie dodatkowej, większej i bardziej czytelnej instrukcji - na ścianie, obok miejsca, w którym stoi gaśnica będąca elementem systemu ppoż. Szkolenie dotyczące obsługi gaśnic jest obowiązkowym elementem szkolenia BHP, które powinni odbyć wszyscy pracownicy danego obiektu / zakładu pracy. 

Obsługa gaśnic jest w dużym stopniu intuicyjna (co maksymalnie ułatwia podjęcie działania w sytuacjach zagrożenia) i najczęściej można ją opisać w trzech krokach: odbezpieczenie gaśnicy, skierowanie dyszy / zakończenia węża w kierunku pożaru i rozpoczęcie gaszenia. Niektóre gaśnice, nie posiadające manometru, wymagają przebicia naboju ze środkiem gaśniczym (poprzez uderzenie w odpowiednią dźwignię, gaśnica jest gotowa do użycia po około 3-5 sekundach) - dotyczy to najczęściej małych gaśnic samochodowych. Gaśnice, które zawierają ponad 3 kg środka gaśniczego powinny być wyposażone w wąż o długości nie mniejszej niż 80% wysokości gaśnicy. Każda większa gaśnica powinna być ponadto wyposażona w zawór samozamyklany, który pozwala na przerwanie wypływu środka gaśniczego w dowolnym momencie. 

Oznaczenia gaśnic - właściwe stosowanie 

Prawidłowe oznaczenia gaśnic pozwalają na ich właściwe zastosowanie w każdej sytuacji. Należy bowiem pamiętać, że  niewłaściwe użycie gaśnicy (niedopasowanie jej do klasy pożaru) może skończyć się w najlepszym wypadku brakiem reakcji ze strony ognia, a w najgorszym - spotęgowaniem pożaru i jeszcze szybciej rozchodzącym się płomieniem. 

Etykiety gaśnic powinny zawierać informacje:

• o rodzaju gaśnicy: GP - gaśnica proszkowa, GW - gaśnica pianowa, GWG - gaśnica gastronomiczna, GS - gaśnica śniegowa, GWM - gaśnica wodna mgłowa, AP - gaśnica przewoźna proszkowa (agregat gaśniczy), AS - gaśnica przewoźna śniegowa (agregat gaśniczy),
• o ilości środka gaśniczego (opisana cyfrą),
• o umiejscowieniu środka gaśniczego i czynnika zasilającego: x - gaz zasilający znajduje się w tym samym zbiorniku co środek gaśniczy, z - środek i czynnik zasilający umiejscowione są w osobnych zbiornikach,
• o przeznaczeniu gaśnicy do gaszenia konkretnych klas pożarów / konkretnych substancji i materiałów - oznaczenia literowe środków gaśniczych (piktogramy): A, B, C, D, F; gaśnice mogą być przeznaczone do gaszenia kilku klas pożarów, w tym pożarów urządzeń pod napięciem - takie oznaczenie to np. ABC/E.

Podsumowanie 

Skuteczne gaszenie różnych typów pożarów wymaga zastosowania odpowiednio dobranych gaśnic. Gaśnice, ze względu na zawarty w nich środek gaśniczy, dzielimy na: gaśnice proszkowe, gaśnice śniegowe i gaśnice wodne. Każda gaśnica zastosowana w systemie ppoż powinna mieć kolor czerwony oraz etykietę z czytelnymi oznaczeniami.

Zobacz również artykuł: Drogi pożarowe - jak musi być oznakowana droga pożarowa?.