Oznakowanie miejsc niebezpiecznych i drogi ewakuacyjnej w pracy

Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie wszystkim pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków do wykonywania powierzonych im zadań. Co to oznacza? Przede wszystkim zidentyfikowanie i prawidłowe oznakowanie miejsc niebezpiecznych, zadbanie o prawidłowe rozmieszczenie różnych rodzajów znaków bezpieczeństwa i znaków BHP, wyposażenie każdego stanowiska pracy w instrukcję BHP oraz właściwe oznakowanie dróg ewakuacyjnych i wszystkich elementów systemu przeciwpożarowego. Jakie przepisy regulują kwestie odpowiedzialności pracodawcy za bezpieczeństwo pracowników? Co należy rozumieć pod pojęciem zagrożenia w miejscu pracy i jak oznakować miejsca niebezpieczne w pracy? O czym należy bezwzględnie pamiętać podczas wykonywania oznakowania dróg ewakuacyjnych?

Oznakowanie w miejscu pracy - przepisy

Obowiązek zidentyfikowania zagrożeń w pracy, prawidłowego oznakowania miejsc niebezpiecznych oraz wskazania dróg ewakuacyjnych nakładają na pracodawcę:

• Kodeks Pracy, w którym znajduje się zapis: zakład pracy jest obowiązany zapewnić pracownikom bezpieczne i higieniczne warunki pracy;
• Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, w którym znajduje się zapis: miejsca w zakładzie pracy, w których występują zagrożenia dla pracowników, powinny być oznakowane widocznymi barwami i/lub znakami bezpieczeństwa, zgodnie z Polskimi Normami. Znaki bezpieczeństwa powinny być umieszczone odpowiednio do linii wzroku – w miejscu lub w najbliższym otoczeniu określonego zagrożenia, a w przypadku ogólnego zagrożenia – przy wejściu na teren, gdzie występuje takie zagrożenie; 
• Konstytucja Rzeczypospolitej, zgodnie z którą każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. 

Do efektywnego oznakowania miejsc niebezpiecznych w pracy służą znaki bezpieczeństwa, znaki BHP oraz znaki przeciwpożarowe (w tym znaki ewakuacyjne). 

Miejsca niebezpieczne w pracy - co to znaczy?

Miejsca niebezpieczne w pracy to wszystkie miejsca, w których istnieje jakiekolwiek zagrożenia dla zdrowia lub życia pracowników - pośrednie lub bezpośrednie. Mowa tutaj o zarówno o pomieszczeniach z niskimi sufitami, schodach czy rozdzielniach elektrycznych, jak i miejscach, w których pracownicy mają do czynienia z zagrożeniami o charakterze permanentnym (zagrożenie jest ciągłe i wynika z użytkowania określonych narzędzi bądź maszyn) lub z istnieniem ryzyka nagłego wystąpienia zagrożenia (np. w wyniku błędu, awarii czy niezamierzonego działania). 

Czynniki zagrożeń w miejscu pracy

Zagrożenia w miejscy pracy można sklasyfikować, zgodnie z normą PN-N-18004:2001 (Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy), dzieląc czynniki tych zagrożeń na:

• czynniki szkodliwe - czynniki, których oddziaływanie (zwłaszcza długotrwałe) może prowadzić do schorzenia, czyli czynnik ten może stać się niebezpieczny w zależności m.in. od stopnia jego oddziaływania / natężenia, np. hałas;
• czynniki niebezpieczne - czynniki, które mogą spowodować powstanie urazu w sposób nagły / gwałtowny, w efekcie czego będziemy mówili o wypadku przy pracy;
• czynniki uciążliwe - czynniki, które nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia i życia, ale w znaczący sposób utrudniają wykonywanie danej pracy, obniżając komfort i wydajność pracy.

W zależności od rodzaju oddziałującego na pracownika czynnika i jego ewentualnych skutków dla zdrowia / życia pracownika, zagrożenia mogą mieć charakter fizyczny (grożą urazem, utratą sprawności / funkcji), psychiczny (grożą nadmiernym obciążeniem psychiki, permanentnie odczuwanym stresem), chemiczny i/lub biologiczny (mogą oddziaływać na organizm rakotwórczo, toksycznie, grozić zatruciem, zakażeniem lub rozwojem alergii).

Oznakowanie zagrożeń w pracy

Do oznakowania miejsc niebezpiecznych w pracy używa się przede wszystkim znaków ostrzegawczych (ostrzegających przed konkretnym zagrożeniem), ale również: znaków zakazu (zakazujących wykonywania określonych czynności właśnie w celu uniknięcia zagrożenia) i znaków nakazy (nakazujących zachowanie określonych środków ostrożności w celu zniwelowania lub zminimalizowania ryzyka związanego z danym zagrożeniem). 

Specjalnego oznakowania, za pomocą znaków bezpieczeństwa oraz znaków BHP wymagają przede wszystkim: wszystkie miejsca niebezpieczne i potencjalnie niebezpieczne (w których istnieją lub mogą zaistnieć okoliczności zagrażające zdrowiu i/lub życiu człowiek), miejsca przekroczenia NDS (najwyższego dopuszczalnego stężenia dla substancji i pyłów), miejsca przekroczenia NDN (najwyższe dopuszczalne natężenie dla fizycznych czynników szkodliwych lub potencjalnie szkodliwych dla zdrowia, np. hałasu, drgań czy mikroklimatu), miejsce przechowywania / składowania substancji i preparatów niebezpieczne, szafy / rozdzielnice elektryczne, a także: niskie stropy i wysokie progi, schody oraz ciągi komunikacyjne.  

Droga ewakuacyjna w pracy

Prawidłowe i maksymalnie czytelne oznakowanie dróg ewakuacyjnych w miejscu pracy umożliwia, w razie zaistnienia takiej konieczności (np. wybuchu pożaru) - przeprowadzenie szybkiej i skutecznej ewakuacji ludzi (pracowników i osób postronnych). Odpowiednio rozmieszczone znaki ewakuacyjne powinny wskazywać najkrótsze drogi ewakuacyjne z pomieszczeń i budynków tworzących miejsce pracy, z wyraźnym zaznaczeniem wszystkich elementów systemu ppoż, m.in.: wejść i wyjść ewakuacyjnych, prawo i lewostronnych, okien z drabiną ewakuacyjną czy miejsca zbiórki do ewakuacji. Wszystkie kwestie związane z ochroną przeciwpożarową w pracy regulują: 

• Ustawa z dnia  24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej oraz Ustawa z dnia 21 kwietnia 2017 r. o zmianie ustawy o ochronie przeciwpożarowej (przede wszystkim w zakresie finansowania spraw związanych z systemem ppoż),
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (w kwestii związanej z ochroną przeciwpożarową budynków, obiektów budowlanych i terenów),
• Rozporządzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji  z dnia 2 grudnia 2015 r. w sprawie uzgadniania projektu budowlanego pod względem ochrony przeciwpożarowej.

Podsumowanie

Obowiązkiem każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Istotnym elementem wszelkich działań podejmowanych w tej kwestii jest identyfikacja zagrożeń w pracy oraz zastosowanie odpowiedniego oznakowania miejsc niebezpiecznych i dróg ewakuacyjnych.

Zobacz również artykuł: Znaki bezpieczeństwa w szkołach.