Gdzie umieszczać instrukcję BHP?

Instrukcja BHP jest szczególnym rodzajem dokumentu z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Instrukcje tworzy się dla konkretnych stanowisk pracy lub dla konkretnych rodzajów czynności wykonywanych na danym stanowisku pracy. W dokumencie muszą się znaleźć dokładnie opisane zasady postępowania na danym stanowisku pracy / podczas wykonywania danego rodzaju czynności, których stosowanie pozwoli skutecznie minimalizować ryzyko wypadku. Co powinna zawierać instrukcja BHP? Jakie są rodzaje instrukcji BHP? Kto jest odpowiedzialny za opracowanie stosownego dokumentu? W jaki sposób i komu instrukcje powinny być udostępniane i gdzie powinny być umieszczane? 

Rodzaje instrukcji BHP

Instrukcja BHP to dokument, który powinien być obowiązkowo stworzony dla każdego stanowiska pracy / rodzaju wykonywanej czynności, w przypadku których występuje zagrożenia dla zdrowia i życia pracowników. Decyzję o tym, czy dla danego stanowiska pracy / rodzaju czynności podejmowanej przez pracownika w ramach wykonywania obowiązków zawodowych konieczne jest stworzenie instrukcji, podejmuje się na podstawie oceny ryzyka zawodowego dla stanowiska pracy - pracodawca jest zobowiązany do przeprowadzenia takiej oceny dla każdego stanowiska pracy.

Instrukcje BHP są więc wewnątrzzakładowymi dokumentami, które można podzielić na:

• instrukcje BHP dotyczące stanowiska pracy - to instrukcje tworzone dla konkretnych stanowisk pracy w ramach danego zakładu pracy, w których występuje zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników, np. piekarz, stolarz, mleczarz itp.;
• instrukcje BHP dotyczące czynności wykonywanej w ramach pracy - to instrukcje tworzone dla konkretnych rodzajów czynności realizowanych na terenie danego zakładu pracy, w których występuje zagrożenie dla zdrowia i życia pracowników, np. obsługa konkretnej maszyny, obróbka mięsa itp. 

Możemy się spotkać z określeniem instrukcja BHP i instrukcja stanowiskowa BHP - pierwszego używa się w odniesieniu do instrukcji tworzonej dla danego rodzaju czynności, a drugiej dla danego stanowiska. W świetle obowiązujących przepisów i względem prawa - obie nazwy są tożsame. 

Kto tworzy instrukcje i co powinna zawierać instrukcja BHP?

Obowiązek stworzenia niezbędnych instrukcji BHP spoczywa na pracodawcy, który może zlecić jej opracowanie pracownikowi nadzoru (pracownikowi odpowiedzialnemu w firmie za wszystkie kwestie związane z przestrzeganiem przepisów BHP), doświadczonemu pracownikowi znającemu specyfikę pracy i wykonującemu pracę na danym stanowisku lub nadzorującym pracę na tym stanowisku (np. specjaliście działu, kierownikowi działu), bądź firmie zewnętrznej, specjalizującej się w tworzeniu tego typu dokumentów. Dla standardowych stanowisk pracy można również kupić wysokiej jakości gotowe instrukcje BHP. Każda instrukcja BHP powinna zostać zaopiniowana przez pracodawcę oraz skonsultowana z pracownikami lub przedstawicielami pracowników. 

Zgodnie z zapisami Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, § 41.2: Instrukcje powinny w sposób zrozumiały dla pracowników wskazywać czynności, które należy wykonać przed rozpoczęciem danej pracy, zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, czynności do wykonania po jej zakończeniu oraz zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych stwarzających zagrożenia dla życia lub zdrowia pracowników. Instrukcje dotyczące prac związanych ze stosowaniem niebezpiecznych substancji i preparatów chemicznych powinny uwzględniać informacje zawarte w kartach charakterystyki tych substancji i preparatów. 

Instrukcje BHP powinny składać się z minimum czterech podstawowych elementów: uwag ogólnych, opisu podstawowych warunków bezpieczeństwa, opisu czynności zabronionych oraz uwag końcowych. W rozszerzonych instrukcjach BHP może dodatkowo znajdować się charakterystyka danego stanowiska pracy, czynności wykonywanej w ramach pracy lub urządzenia / maszyny, dla obsługi którego została stworzona instrukcja, a także: 

• opis czynności, które należy podjąć przed rozpoczęciem pracy, 
• zasady i sposoby bezpiecznego wykonywania pracy, 
• opis czynności, które należy wykonać po zakończeniu pracy, 
• zasady postępowania w sytuacjach awaryjnych, stwarzających potencjalne zagrożenia dla zdrowia i/lub życia pracownika i/lub innych osób przebywających w pobliżu stanowiska pracy.

Gdzie powinna się znajdować instrukcja BHP?

Pracodawca, który jest odpowiedzialny za stworzenie instrukcji BHP dla każdego stanowiska pracy, na którym występuje zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników, ich aktualizowanie oraz udostępnienie do stałego korzystania (zgodnie z zapisem rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy - pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy). Przepisy nie regulują jednak kwestii gdzie umieszczać instrukcje BHP - tę decyzję pozostawiając w gestii pracodawcy. 

Instrukcje BHP mogą być umieszczane:

• bezpośrednio na danym stanowisku pracy lub przy maszynie / urządzeniu, którego obsługi dotyczy instrukcja,
• w specjalnie wyznaczonym miejscu na terenie zakładu pracy, np. w gablocie, na tablicy itp.;
• w segregatorze dedykowanym do przechowywania tego typu dokumentów (segregator powinien znajdować się w miejscu ogólnodostępnym dla wszystkich pracowników!),
• w innym ogólnodostępnym miejscu. 

Instrukcje BHP - najważniejsze przepisy

Konstytucja Rzeczypospolitej, zapewnia, że każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy, a także, że sposób realizacji tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa. Szczegółowe wytyczne dotyczące instrukcji BHP regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy oraz Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. Oto najważniejsze przepisy, artykuły i paragrafy:

• Kodeks Pracy Art. 237: Pracodawca jest obowiązany wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach pracy;
• Rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (§ 41.1): Pracodawca jest obowiązany udostępnić pracownikom, do stałego korzystania, aktualne instrukcje bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczące: stosowanych w zakładzie procesów technologicznych oraz wykonywania prac związanych z zagrożeniami wypadkowymi lub zagrożeniami zdrowia pracowników; obsługi maszyn i innych urządzeń technicznych; postępowania z materiałami szkodliwymi dla zdrowia i niebezpiecznymi oraz udzielania pierwszej pomocy.

Podsumowanie 

Instrukcje BHP powinny być przygotowane dla każdego stanowiska pracy / każdej czynności wykonywanej w ramach obowiązków zawodowych pracownika, na których lub podczas których występuje zagrożenie dla życia i zdrowia człowieka. Osobą odpowiedzialną za skonstruowanie instrukcji BHP jest pracodawca. Przepisy nie regulują kwestii umiejscowienia instrukcji BHP w zakładzie pracy - zobowiązują jedynie pracodawcę do umożliwienia bezproblemowego dostępu do niej wszystkim zainteresowanym.

Zobacz również artykuł: Instrukcja BHP - jak należy ją dobrze opracować?.