Oznakowanie rurociągów - normy

Transport rurociągowy to transport różnego rodzaju towarów odbywający się w zamkniętych systemach specjalnych rurociągów. Do najczęściej transportowanych tą drogą towarów należą: woda (wodociągi), gaz ziemny (gazociągi) oraz ropa naftowa i jej pochodne. Wszystkie rurociągi, a w szczególności rurociągi służące do transportu substancji potencjalnie niebezpiecznych (takich jak choćby wspomniany wyżej gaz czy ropa) - muszą być prawidłowo oznakowane. Zgodne z przepisami i normami oznakowanie rurociągów to jeden z istotniejszych elementów w kontekście bezpieczeństwa transportu rurociągowego oraz bezpieczeństwa ludzi i mienia. Czytelne oznakowanie rurociągów wpływa również na efektywność i wydajność pracy. Jakie przepisy i normy mają zastosowanie w odniesieniu do transportu rurociągowego i rurociągów? Jakie kolory i oznakowanie rurociągów aktualnie obowiązują?

Dlaczego prawidłowe oznakowanie rurociągów jest ważne?

Prawidłowe oznakowanie rurociągów powinno umożliwiać ekspresową identyfikację substancji, która przepływa przez daną instalację rurociągową. To pozwala na skuteczne minimalizowanie ilości wypadków związanych z bieżącą obsługą rurociągów, ich serwisem i konserwacją, a także zabezpieczaniem w razie zaistnienia jakichś wypadków, np. pożaru. Błędne zidentyfikowanie rurociągu / instalacji rurociągowej może doprowadzić do sytuacji niebezpiecznych i skrajnie niebezpiecznych, zwłaszcza gdy okaże się, że mamy do czynienia z rurociągiem, którym transportowane są substancje niebezpieczne. Ponadto nieprecyzyjne oznakowanie rurociągów lub brak oznakowania może wydłużyć pracę serwisantów i konserwatorów oraz ewentualne usuwanie awarii / naprawy. 

Rurociągi - najważniejsze przepisy i normy

Podstawowe kwestie związane z oznakowaniem rurociągów transportujących substancje / mieszaniny niebezpieczne reguluje Rozporządzenie Ministra Zdrowia z 22 maja 2012 r. w sprawie sposobu oznakowania miejsc, rurociągów oraz pojemników i zbiorników służących do przechowywania lub zawierających substancje niebezpieczne lub mieszaniny niebezpieczne (Dz. U. z 29 maja 2012, poz. 601). W Rozporządzeniu znajdują się wytyczne dotyczące kształtu, koloru i piktogramów znaków ostrzegawczych (GHS) dla różnych substancji niebezpiecznych. 

Inne regulacje / normy stosowane do oznakowania rurociągów

Specjaliści podkreślają, że regulacje zawarte w Rozporządzeniu są niewystarczające i utrudniają ujednolicenie sposobu oznaczania rurociągów. W związku z powyższym, planując bezpieczne i czytelne oznakowanie wszystkich rurociągów (nie tylko tych transportujących substancje niebezpieczne) - specjaliści BHP sięgają po inne normy i rozwiązania prawne. 

Są to przede wszystkim:

• normy PN-70/N-01270/01-14: Wytyczne znakowania rurociągów. Postanowienia ogólne (obowiązywała do 2005 roku) - w normie znajdują się m.in. wytyczne dotyczące: kodów barw rozpoznawczych dla przesyłanych czynników, barw rozpoznawczych i uzupełniających, opasek identyfikacyjnych oraz podstawowych wymagań,
• normy UNI EN 1089-3 stosowanej do oznakowania / systemu identyfikacji butli gazowych przy użyciu oznaczeń barwnych umieszczanych na czaszach,
• normy amerykańskie ASME A13.1-2017,
• normy brytyjskie BS1710.

Technologiczny wykaz oznakowań rurociągów 

W związku z intensywnym rozwojem przemysłu i postępem technologicznym - liczba czynników produkcyjnych i ich parametrów stale się zwiększa. Zaplanowanie sposobu oznakowania instalacji rurociągowej zalecane jest już na etapie projektowania systemu. Coraz częściej stosowaną metodą na maksymalnie precyzyjne, a co za tym idzie bezpieczne oznakowanie rurociągów jest umieszczenie w pomieszczeniach z instalacjami legendy, czyli technologicznego wykazu z wzorami i dokładnym opisem użytych oznaczeń. Z tego rodzaju legendy / wykazu oznaczeń i kolorów rurociągów mogą w dowolnym momencie skorzystać zarówno pracownicy danego miejsca oraz serwisanci i konserwatorzy, jak i pracownicy służb ratunkowych (np. w razie awarii).

Wybrane oznaczenia i kolory rurociągów

Do oznakowania rurociągów używa się różnego rodzaju znaków ostrzegawczych, kolorów oraz strzałek kierunkowych. Oto najczęściej stosowane oznaczenia i kolory:

• ostrzegawcze oznaczenia rurociągów transportujących substancje / mieszaniny niebezpieczne (znak ostrzgawcze mają kształt trójkąta, żółte tło i czarny piktogram) - np. znak ostrzeżenie przed: substancjami łatwopalnymi, wybuchowymi, toksycznymi, żrącymi czy promieniotwórczymi, inne znaki ostrzegawcze mogą dotyczyć wysokiej lub niskiej temperatury oraz wysokiego ciśnienia,
• oznaczenia kolorystyczne, które pozwalają zidentyfikować rodzaj czynnika / substancji przenoszonej danym rurociągiem,
• strzałki kierunkowe, które określają kierunek przepływu substancji w rurociągu,
• opis i parametry substancji / mieszaniny transportowanej danym rurociągiem,

Kolory rurociągów

Do oznaczania rurociągów używa się tzw. barw rozpoznawczych, na podstawie standardów ASME / ANSI oraz polskiej normy PN-70/N-01270 (nieobowiązującej od 2005 roku). Najczęściej stosowane rozpoznawcze kolory rurociągów to:

• żółty - gazy palne, gazy skroplone;
• czerwony - substancje używane w systemach przeciwpożarowych (ANSI), czyli woda i halon, czasem również gorąca woda;
• pomarańczowy - substancje toksyczne, płyny żrące / toksyczne lub mogące powodować korozję;
• fioletowy - kwasy i zasady;
• zielony - każda woda nie stosowana w systemie ppoż (ANSI);
• niebieska - par, gazy pod ciśnieniem (ale nie gazy palne i skroplone);
• brązowy - oleje i ciecze palne (ale nie łatwopalne);
• biały, czarny - inne, niezdefiniowane substancje.

W jakich miejscach oznakować rurociąg?

Oznakowania rurociągów powinny znajdować się we wszystkich miejscach, w których ich obecność usprawni obsługę całego systemu. Ponadto oznakowania powinny być zamontowane na wszelkich rozgałęzieniach, a także przed i za pompą. 

Podsumowanie 

Zastosowanie prawidłowego, zgodnego z normami i przepisami oznaczenia rurociągów jest warunkiem bezpiecznej obsługi instalacji / systemów - zarówno na co dzień, jak i w sytuacjach awarii. Gazociągi, ropociągi i inne rurociągi transportujące substancje / mieszaniny niebezpieczne muszą być bezwzględnie oznaczona za pomocą stosownych znaków ostrzegawczych (zgodnych z normą PN-70/N-01270/01-14).

Zobacz również artykuł: Znaki bezpieczeństwa w środkach transportu - jak oznakować poprawnie środki transportu.