Zagrożenia w miejscu pracy

Wszystko, z czym pracownik styka się na co dzień podczas wykonywania swoich obowiązków służbowych, składa się na środowisko pracy. Można do niego zaliczyć wiele istotnych elementów, które mają pozytywny wpływ na jakość powierzonych zadań. Niestety, w jego skład wchodzi także szereg negatywnych czynników. Należy wymienić wśród nich takie, które oddziałując na człowieka mogą być przyczyną chorób, powodują wypadki przy pracy oraz te czynniki, które choć nie szkodzą życiu i zdrowiu pracownika, to jednak utrudniają jego pracę i są przyczyną zmniejszenia wydajności. Jednym z podstawowych obowiązków każdego pracodawcy jest zapewnienie pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy poprzez zapewnienie odpowiedniej odzieży ochronnej i roboczej oraz odpowiednich środków ochrony indywidualnej. Aby podejmować właściwe działania prewencyjne, związane z ochroną zdrowia i życia osób zatrudnionych, należy najpierw poznać potencjalne zagrożenia w miejscu pracy.

Czym są zagrożenia w miejscu pracy? 

Europejskie wytyczne definiują zagrożenie w miejscu pracy jako potencjalne źródło szkody, prowadzące do urazu czy innego rodzaju pogorszenie stanu zdrowia. Mówi się o zagrożeniu, gdy podaje się jego pochodzenie - jak w przypadku zagrożeń mechanicznych - lub charakter szkody - jak na przykład zagrożenie zatruciem. Gdy pracownik narażony jest na co najmniej jedno zagrożenie, teraz albo dopiero po upływie jakiegoś czasie skutkujące szkodą, mówi się o sytuacji zagrożenia. Odmienną kategorią jest ryzyko zawodowe, które stanowi kombinację prawdopodobieństwa wystąpienia szkody. Z uwagi na częstotliwość zagrożenie w miejscu pracy może pojawiać się cyklicznie lub może zdarzyć się nieoczekiwanie podczas niezamierzonego działania. 

Kategorie czynników zagrożeń 

O wystąpieniu zagrożenia mówi się wówczas, gdy pracownik  jest narażony na oddziaływanie pewnych czynników. Czynniki zagrożeń pojawiające się w środowisku pracy są zróżnicowane w zależności od rodzaju wykonywanej pracy. Norma PN-N-18004:2001 Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy dzieli czynniki zagrożeń w miejscu pracy następująco: 

• Czynniki szkodliwe – ich oddziaływanie prowadzi lub może prowadzić do schorzenia. Czynnik szkodliwy może, w zależności od stopnia od oddziaływania i innych warunków, stać się niebezpieczny. Przykładem takiego czynnika jest hałas. Długotrwałe narażenie na hałas, nawet o mniejszych wartościach, może powodować tzw. zmęczenie patologiczne, czyli trwałe uszkodzenie słuchu. Skutki ekspozycji na dźwięki o wysokim natężeniu powodują nie tylko problemy ze słuchem, ale także podrażnienie układu nerwowego. Fakt ten może mieć ogromny wpływ na psychikę, układ krążenia oraz gospodarkę hormonalną.  
• Czynniki niebezpieczne – oddziaływanie tego rodzaju czynników prowadzi lub może prowadzić do urazów, będących wynikiem wypadków przy pracy. Najczęstszą przyczyną takich zdarzeń są nieodpowiednio zabezpieczone maszyny w przypadku pracy przy produkcji lub różne niebezpieczne sytuacje drogowe, jeśli wykonywane zadania dotyczą branży transportowej. 
• Czynniki uciążliwe – nie stanowią bezpośredniego zagrożenia dla życia lub zdrowia, ale utrudniają pracę, zmniejszają komfort i przyczyniają się w istotny sposób do obniżenia zdolności wykonywania pracy lub powodują zmniejszenie wydajności. Przykładem są czynniki psychospołeczne. Nadmierne obciążenie pracą, stawianie sprzecznych wymagań, brak jasno określonych zadań oraz możliwości wpływu na sposób wykonywanej pracy to najbardziej wymowne przykłady. Każdy z tych czynników prowadzi do długotrwałego stresu. Jego skutkiem mogą stać się zaburzenia zdrowia psychicznego pracownika, a nawet problemy z układem krążenia oraz układem mięśniowo-szkieletowym.

Zagrożenia występujące w miejscu pracy

Zagrożenia w miejscu pracy można podzielić na 4 podstawowe kategorie:

• Fizyczne –  zagrożenia prowadzące do urazów. Można do nich zaliczyć poruszające się maszyny, ostre elementy, pyły, promieniowanie, elektryczność, wibracje, oświetlenie czy pole elektromagnetyczne.
• Chemiczne – klasyfikowane w zależności od sposobu wchłaniania: przez skórę, drogi oddechowe, przewód pokarmowy czy błony śluzowe lub w zależności od skutków i rodzaju oddziaływania na organizm: rakotwórcze, toksyczne, uczulające, drażniące i mutagenne.
• Biologiczne – zagrożenia będące przyczyną zakażeń, zatruć lub alergii. Należą do nich: wirusy, bakterie, grzyby, hodowle komórkowe, drobnoustroje komórkowe czy pasożyty wewnętrzne.
• Psychofizyczne – obejmują obciążenie fizyczne statyczne i dynamiczne oraz nerwowo-psychiczne, do których zalicza się obciążenie umysłu i obciążenie emocjonalne.

Obowiązkiem pracodawcy jest eliminowanie czynników szkodliwych i ryzyka wystąpienia zagrożenia zdrowia i życia pracowników. W tym celu jest zobowiązany przeprowadzić pomiary tych czynników, a także dokonać oceny narażenia pracowników na te czynniki. Równie istotne jest rzetelne informowanie podwładnych o poziomie ich natężenia w miejscu pracy. 

TOP 5, czyli najczęściej występujące zagrożenia w miejscu pracy 

Katalog zagrożeń w miejscu pracy jest bardzo bogaty i można by wymienić wiele pozycji. Warto jednak skupić się na kilku takich, które występują bardzo często i niezależnie od tego, czy praca jest wykonywana w biurze, fabryce czy w terenie. Oto lista TOP 5 zagrożeń. Warto się z nią zapoznać. 

1. Poślizgnięcia, potknięcia i wypadki 

Wypadków nie sposób uniknąć, zdarzają się i niestety będą zdarzać. Upadki z powodu potknięcia czy to przez nierówne powierzchnie podłogowe, mokre podłogi, poluzowane kable są najczęstszą przyczyną urazów w miejscu pracy. Wystarczy kilka prostych czynności, które można podjąć w celu zapewnienia bezpieczeństwa pracowników. Sprzątanie wycieków, odpowiednie zabezpieczenie przewodów czy poprawa oświetlenia nie naraża pracodawcy na gigantyczne koszty, a znacząco wpływa na zmniejszenie ryzyka uszkodzenia ciała pracownika. 

2. Spięcia elektryczne

Niezabezpieczone przewody pod napięciem mogą szkodzić ludziom. Niestety, zdarzają się wypadki porażenia prądem w pracy, które mogą spowodować poważne i trwałe obrażenia lub śmierć. Zwykle ich przyczyną jest wadliwy sprzęt, uszkodzone kable czy źle utrzymana instalacja elektryczna. Użycie odpowiednich butów lub rękawic elektroizolacyjnych oraz natychmiastowa wymiana sprzętu minimalizuje ryzyko utraty zdrowia lub życia. 

3. Ogień

Publiczny dostęp do substancji łatwopalnych i źródeł ognia oraz źle utrzymane urządzenia w znacznym stopniu zwiększają ryzyko wystąpienia pożarów. Pracownicy muszą być świadomi tego, jak działa system alarmowy, a odpowiednie plany ewakuacyjne muszą być ustalone i podane do ich wiadomości.  Wymaganie odzieży roboczej ognioodpornej w miejscu, gdzie występują łatwopalne materiały, to konieczność. Jednak najważniejszą rolę w zapobieganiu pożarom w miejscu pracy pełni odpowiednia świadomość i przeszkolenie personelu. 

4. Praca w pomieszczeniach zamkniętych

Brak wentylacji lub słabo wietrzone pomieszczenia mogą zwiększyć ryzyko śmierci lub poważnych obrażeń. Lista obejmująca niektóre z niebezpieczeństw jest dość różnorodna. Brak tlenu, trujące substancje wypełniające przestrzeń, ryzyko pożaru i eksplozji, nadmierna temperatura to tylko kilka elementów. Pracownik zawsze powinien zadać sobie pytanie, czy to naprawdę konieczne, aby wejść do wspomnianego miejsca i tam pracować? Jeśli tak, należy przejść odpowiednie szkolenie w celu bezpiecznego wykonania niezbędnych prac i dokonania uzgodnień awaryjnych jeszcze przed rozpoczęciem działań. 

5. Zagrożenia fizyczne

Zagrożenia fizyczne pojawiają się w pracy zbyt często. Niestrzeżone maszyny, odkryte ruchome części, wibracje czy praca z drabiny, rusztowania lub wysokości to warunki, w których niestety funkcjonuje wielu pracowników. Brak odpowiednich zabezpieczeń, a czasem niefrasobliwość może prowadzić do trwałych uszkodzeń ciała. Dlatego warto zwracać uwagę na odpowiednie użytkowanie powierzonych maszyn i wytyczne, dotyczące zabezpieczenia miejsca pracy. 

Jak zapobiegać zagrożeniom w środowisku pracy?

Podstawową ochronę przed zagrożeniami płynącymi z wykonywania czynności służbowych stanowią zasady bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zwyczajna ludzka rozwaga. Reguły są indywidualnie określane dla każdej branży. Ich znajomość i przestrzeganie jest kluczem do bezpiecznej pracy. Dotyczy to zarówno pracodawców, jak i samych pracowników. Bez ich znajomości i przestrzegania nawet najbardziej niepozorne zadania mogą stanowić zagrożenie dla osób wykonujących. Każdy odpowiedzialny pracodawca powinien organizować szkolenia wstępne i okresowe z zakresu BHP. Każdy sumienny pracownik powinien wynieść z niego jak najwięcej. Od tego zależy owocna współpraca i eliminowanie zagrożeń w miejscu pracy. 

Zobacz również artykuł: Gdzie umieszczać instrukcję BHP.