BHP - definicja i podstawowe pojęcia

Bezpieczeństwo i higiena pracy (BHP) to najprościej mówiąc zbiór zasad i przepisów dotyczących bezpiecznego i higienicznego wykonywania pracy. Bardziej szczegółową definicję podaje Centralny Instytut Ochrony Pracy (CIOP) - bezpieczeństwo i higiena pracy to ogół norm prawnych oraz środków badawczych, organizacyjnych i technicznych mających na celu stworzenie pracownikowi takich warunków pracy, aby mógł on wykonywać pracę w sposób produktywny, bez narażania go na nieuzasadnione ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.

Czym jest BHP?

Oba podane wyjaśnienia wskazują na to, że BHP to tak naprawdę w pełni niezależna dziedzina wiedzy zajmująca się kształtowaniem odpowiednich warunków pracy. Zakres zagadnień  z nią związanych nawiązuje do ergonomii, medycyny pracy, ekonomiki pracy, psychologii pracy czy technicznego bezpieczeństwa. Dlatego warto poznać podstawowe pojęcia związane z BHP. 

Zasady BHP - regulacje prawne

Polskie prawo w żadnym przepisie nie wskazuje na normatywną definicję bezpieczeństwa i higieny pracy.  Jedynym odnośnikiem jest norma PN-N-1801:2004, ale zgodnie z ustawą o normalizacji stosowanie Polskich Norm jest dobrowolne. Definicja wyrażona w powyższej normie określa BHP jako stan warunków i organizacji pracy oraz zachowań pracowników, zapewniający wymagany poziom ochrony zdrowia i życia przed zagrożeniami występującymi w środowisku pracy. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy nakreślają zakres obowiązków ciążących na stronach stosunku pracy. Równie istotny jest fakt, że wyznaczają ścieżkę regulacji uchybień przez inspektora pracy w drodze decyzji administracyjnej oraz wskazują, jaka jest odpowiedzialność w przypadku naruszenie przepisów BHP.  

Przepisy BHP - struktura

Podstawowe reguły i zasady BHP zostały określone w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 roku w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy. Za podstawę prawną można uznać także poniżej wymienione ustawy i postanowienia: 

• Konstytucja RP, 
• Kodeks Pracy oraz jego przepisy wykonawcze kodeksowe i przedkodeksowe, 
• ustawa o ochronie przeciwpożarowej,
• ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia, 
• ustawy odrębne zawierające postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy, pod warunkiem, że nie zostały objęte nadzorem i kontrolą specjalistycznego organu, 
• rozporządzenie w sprawie wykazu takich prac jak: prace niebezpieczne, uciążliwe lub szkodliwe dla zdrowia kobiet w ciąży i kobiet karmiących dziecko piersią, 
• rozporządzenie w sprawie BHP przy ręcznych pracach transportowych, 
• postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w układzie zbiorowym pracy i regulaminie pracy,  
• postanowienia o charakterze bezpieczeństwa i higieny pracy zawarte w porozumieniu lub regulaminie telepracy, jeżeli nie stanowią one części składowej regulaminu pracy.

Bezpieczeństwo pracy 

Bezpieczeństwo pracy to nic innego jak ogół warunków, które powinny być stworzone i przestrzegane w zakładzie pracy, aby wszystkie osoby przebywające na terenie zakładu pracy czuły się bezpiecznie. W znacznym stopniu bezpieczeństwo zależy od rzetelnego przeszkolenia pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz chęci pracowników postępowania zgodnie z zasadami i przepisami BHP. W Polsce nadzór nad bezpieczeństwem w zakładach pracy sprawuje Państwowa Inspekcja Pracy (PIP).  

Higiena pracy 

Pojęcie higieny zostało zaczerpnięte od greckiego słowa hygieinos  i oznacza zdrowy. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) zdrowie to stan pełnej harmonii trzech dobrostanów: fizycznego, psychicznego i społecznego.  Współcześnie higiena pracy zajmuje się kilkoma ważnymi zagadnieniami. Przede wszystkim bada natężenie czynników szkodliwych oraz określa zagrożenia dla zdrowia w środowisku pracy. Takie działania pozwalają na ocenę ryzyka zawodowego w środowisku pracy i profilaktykę w zakresie działań prozdrowotnych. 

Pojęcie dobrostanu 

Dobrostan to szereg warunków, które muszą zostać spełnione, aby zachować zdrowie. Brak tylko jednego elementu może je poważnie naruszyć, a jeżeli w miejscu pracy dochodzi do zaburzeń, wówczas konsekwencją jest powstanie stanów chorobowych. Celem nadrzędnym we wszystkich działaniach w zakładach pracy powinno być zachowanie zdrowia. Tylko takie działania mają korzystny wpływ na jakość i efektywność wykonywanej pracy. 

Dobrostan fizyczny 

Odpowiedni dobrostan fizyczny wiąże się z zapewnieniem pracownikowi takich warunków pracy, które nie zakłócą naturalnych (fizjologicznych) procesów życiowych. Przykładem może być klimatyzacja w nasłonecznionym pomieszczeniu, odpowiedni dostęp do toalety i środków higieny czy miejsca, w którym pracownik może bez przeszkód spożyć posiłek. 

Dobrostan psychiczny 

Istotne jest utrzymanie odpowiedniego dobrostanu psychicznego pracownika, który przynosi zyski zarówno jemu, jak i pracodawcy. Satysfakcja z pracy oraz możliwości rozwoju i samorealizacji pozwalają ograniczyć stres i konsekwencje zdrowotne z niego wynikające. Dzięki temu zakład pracy nie boryka się z rotacją pracowników i ich absencją chorobową. Może także łatwiej wprowadzać zmiany, mając świadomość zaangażowania pracowników w realizację celów organizacji. 

Dobrostan społeczny 

Kategoria dobrostanu społecznego  odnosi się do sfery emocji. Człowiek jest istotą społeczną i stąd bardzo ważne jest uczucie, że jest się potrzebnym w zakładzie pracy. Właśnie tam spędza się znaczną część dnia, dlatego tak istotne jest poczucie satysfakcjonującej więzi ze współpracownikami. Brak osamotnienia w sytuacjach trudnych pozwala na sprawne rozwiązywanie problemów i szczęśliwe funkcjonowanie w społeczności zawodowej. 

Dlaczego zasady BHP są ważne? 

Powyższe definicje i wyjaśnienia pozwalają stwierdzić, że zasady BHP przynoszą wymierne korzyści zarówno pracownikowi, jak i pracodawcy. Warto choćby wskazać na profilaktykę i promocję zdrowia, które przedkładają się na oszczędności w budżecie firmy. Dodatkowo pracodawca korzysta z poprawy wewnętrznych relacji społecznych wśród pracowników oraz relacji podwładny – przełożony.

Eliminuje również koszty wypadków przy pracy oraz ogranicza ryzyko zawodowe, inwestując w szkolenia BHP, ochronę zdrowia czy świadczenia socjalne. Dzięki temu nie zostaje zaburzona płynność kadr, a rytm pracy pozostaje zachowany. Pracownicy z kolei mają poczucie bezpieczeństwa w miejscu pracy, co wpływa na wydłużenie okresu zawodowej aktywności oraz zmniejszenie ryzyka wystąpienia chorób cywilizacyjnych i zawodowych.

Zobacz również artykuł: Co to są piktogramy BHP?.